https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=24756373

Ons zonnestelsel

Ons zonnestelsel bestaat uit de zon en alles wat daar omheen draait. Dan spreken we dus over de planeten, manen, kometen en ruimtepuin. Die zijn allemaal door zwaartekracht aan de zon gebonden, hierdoor gaan de planeten nooit uit hun baan.

Het ontstaan van ons zonnestelsel

Het zonnestelsel is ongeveer 4,6 miljard jaar geleden ontstaan, uit een gaswolk. Die gaswolk bestond uit allemaal gas en stofdeeltjes, afkomstig van sterren. In het midden klonterden veel van die deeltjes samen, wat een proces was van ongeveer 100 duizend jaar. Door het samentrekken van de deeltjes kwam er ontzettend veel warmte vrij en zo ontstond er een ontzettend grote ster, die we nu de zon noemen. 

De zon zoog het meeste van de gaswolk op, maar er bleef ook nog wat over. Het overgebleven gas en stof koelde af en er ontstonden stukken ijs, steen en metaal. Door botsing klonterden deze samen en werden ze steeds groter, totdat ze zogeheten 'protoplaneten' waren. De protoplaneten zogen het laatste overgebleven gas op en zo was die hele gaswolk verdwenen. De protoplaneten hadden nu een laag gas en stof om zich heen, wat ook wel de gasmantel wordt genoemd.

De gasmantels verdwenen bij de meeste planeten ongeveer 1 miljoen jaar later, toen de zon een zonnewind produceerde. De zonnewind blies veel gasmantels weg, maar niet allemaal. Na de laatste grote botsingen tussen protoplaneten werden de planeten en de manen gevormd, en was het zonnestelsel zoals we het nu kennen. 

Aardse planeten, gasreuzen en ijsreuzen

Ons zonnestelsel telt 8 planeten, die ingedeeld zijn in 3 groepen: aardse planeten, gasreuzen en ijsreuzen. Tot de aardse planeten behoren: Mercurius, Venus, de aarde en Mars. Tot de gasreuzen behoren: Jupiter en Saturnus. Tot de ijsreuzen behoren: Uranus en Neptunus.

De groep aardse planeten zijn tegelijkertijd ook de groep kleinste planeten. Ze worden aardse planeten genoemd omdat het oppervlak bestaat uit vaste stoffen. Ook hebben alle aardse planeten ongeveer de zelfde opbouw: een centrale kern van metaal, voornamelijk ijzer, met een omringde mantel. 

De groep gasreuzen zijn ook de 2 grootste planeten van ons zonnestelsel. Jupiter en Saturnus zijn gasreuzen omdat de planeten voor 80 tot 90 procent bestaan uit gas, zoals waterstof, helium en methaan. Het oppervlakte van gasreuzen is niet vast (door al het gas). 

De groep ijsreuzen behoorde eerst tot de gasreuzen, maar na nader inzien bleek dat de samenstelling van de ijsreuzen erg verschillend waren van de gasreuzen. De ijsreuzen blijken namelijk maar voor 5 tot 10 procent uit waterstof en helium te bestaan. Op de ijsreuzen komt er ook ijs voor, maar dat is zeker niet het kenmerkende aan de planeten. Want net zoals de andere planeten hebben de ijsreuzen ook een gloeiend hete kern, soms tot wel 1000 graden Celsius.

In het begin had elke planeet een gasmantel om zich, waarbij sommige gasmantels werden weggeblazen door de zonnewind van de zon (zie 'het ontstaan van ons zonnestelsel'). De planeten waarbij de gasmantel is weggeblazen noemen we aardse planeten. Bij de planeten waarbij de gasmantel niet is weggeblazen, noemen we gasreuzen (en de ijsreuzen).

Waarom draaien we om de zon?

Waarom we om de zon draaien heeft alles te maken met zwaartekracht. Op de aarde ondervinden wij een zwaartekracht van rond de 9,80m/s² , op de evenaar iets minder en op de polen iets meer. Alles wat een massa heeft, heeft zwaartekracht. Hoe groter de massa, hoe groter de zwaartekracht. De zon heeft ook zwaartekracht, wel een zwaartekracht van 274 m/s². En dat is ook niet zo gek, omdat de aarde wel meer dan een miljoen keer in de zon past. Ook de grootste planeet van ons zonnestelsel, Jupiter, heeft maar een zwaartekracht van 24,79 m/s².

Dat is dus waarom elke planeet in ons zonnestelsel om de zon draaien, omdat de zon dus een veel grotere aantrekkingskracht heeft dan de andere planeten. Als bijvoorbeeld de aarde de grootste aantrekkingskracht had, draaide alle planeten om de aarde en als bijvoorbeeld Jupiter de grootste aantrekkingskracht had, draaide we om Jupiter.

Hoe blijven de planeten in hun baan?

De zon houd dus de planeten in hun baan. Stel je voor de aarde was alleen in ons zonnestelsel (dus zonder aantrekkingskrachten van andere planeten en voorwerpen), dan zou de aarde in een rechte lijn zich door de ruimte bewegen. Maar omdat de zon zo'n grote aantrekkingskracht heeft, houdt het de aarde in zijn baan. Dus als het ware trekt de zon aan de aarde, om hem zo in zijn baan te houden.

De baan die de aarde volgt, ook wel de 'aardbaan' genoemd, is geen cirkel. Het is een ellips  (een soort langwerpige cirkel), die de aarde elk jaar volgt.  Dat komt omdat de planeten zich onderling ook aantrekken met hun zwaartekracht.